Een sterrenkijker voor Afrika

Het was in duizenden jaren oude Ethiopische manuscripten dat Tensae Alemayehu Ali zijn liefde voor de sterren en de ruimte ontdekte. 'Ik besefte dat de ruimtevaart geen westers privilege is, maar dat ook onze voorvaderen grondleggers zijn van de astronomie, dat het tot de Afrikaanse roots behoort', zegt de jonge vijfdejaarsstudent aan Mekelle University die zopas nog genomineerd werd als 'top 10 under 30' door de organisatie Space in Africa. We spraken Tensae tijdens de lunchpauze van de Summer School van Thomas More in Geel en luisterden geboeid naar een bevlogen jonge man, die zijn beloftevolle toekomst als wetenschapper en ambassadeur van de Afrikaanse ruimtewetenschappen helaas geblokkeerd ziet door de vreselijke burgeroorlog die momenteel in zijn land woedt.

'Ja, ik ben voor het eerst in België. Voor het eerst in Europa eigenlijk. Hoewel. Ik was al een keer in Istanbul, aan de Europese kant', lacht Tensae. 'Misschien telt dat ook.' Tensae logeert in Antwerpen, op Campus National en is erg te spreken over de stad. 'Het centraal station vind ik prachtig', zegt hij, 'en ik was ook verbaasd over de diversiteit in de stad, zoveel verschillende soorten mensen. En zo'n klein land ook. We spoorden naar Amsterdam, in het buitenland dus, voor het COIL-programma (Collaborative Online International Learning, nvdr) en we waren al aangekomen voor ik er goed en wel erg in had. Maar serieus, ik hoop ooit nog terug te keren. Echt.''

ICE Honours is het excellentietraject van ICE Cube, de ondernemingshub van de Thomas More-hogeschool.

Eigenlijk had Tensae nog geluk dat hij stageliep in zijn thuisstad Addis Abeba toen de universiteit van Mekelle op slot ging. Mekelle is de hoofdstad van Tigray, de noordelijke provincie in Ethiopië. In september vorig jaar vonden er lokale verkiezingen plaats die duidelijk gewonnen werden door de lokale partij, De nationale regering weigerde de verkiezingsuitslag te erkennen. Er brak een oorlog uit tussen de plaatselijke troepen en het nationale leger, die al vele duizenden slachtoffers eiste aan beide kanten. Eén jaar later is de situatie dramatisch. De oorlog breidt zich uit. [1]

'De hele Tigray-regio is nu hermetisch afgesloten. Mijn school is dicht, de bankrekeningen zijn geblokkeerd, er is geen internet, soms is er stroom, vaak niet. Af en toe laat men een honderdtal trucks met voedselhulp passeren. Maar in een gebied met vijf miljoen mensen zijn dat kruimels. Mijn medestudenten zijn met VN-konvooien uit Tigray geëvacueerd. Tenminste de studenten die daar niet wonen. De anderen zijn terug naar hun dorpen, de meesten van hen staan nu aan de andere kant. Voor onze studies is dit nefast, meer dan 10.000 studenten van de 4 universiteiten in de Tigray-regio zijn hierdoor getroffen. Zelf moet ik alleen mijn bachelorproef nog afmaken, maar ik kan geen kant op. Ik kan niet terug en al mijn data zitten in Mekelle op de server, de outprints van mijn studiebewijzen tellen niet. Ik kan dus ook niet naar een universiteit buiten de zone transfereren om mijn studies verder te zetten. En eigenlijk telt zelfs het ICE Honours-diploma dat ik mocht ontvangen niet meer, want dat is verbonden met het bachelordiploma dat ik nog niet heb. Het is een dilemma. Gelukkig heb ik nog mijn werk als regionaal coördinator voor Afrika voor de SGAC (de Space Generation Advisory Council met hoofdzetel in Wenen, nvdr). Maar dat is vrijwilligerswerk natuurlijk.'

'Het is eigenlijk uitzichtloos', zucht Tensae 'Persoonlijk ben ik thuis in Addis Abeba veilig, maar Mekelle was vijf jaar lang mijn stek, de mensen daar waren mijn broeders en zusters, ik vierde er kerstmis, ik groeide er op. Maar de oorlog gaat maar door, en een oplossing is niet in zicht.'

(Lees verder onder de foto's)

De astronomen

Tensae begon in Mekelle aan 'Mechanical Engineering' omdat je in Ethiopië geen lucht- en ruimtevaarttechniek kan studeren, zegt hij, met het idee om daarop verder te bouwen. Want dat is wat hij wil worden: ruimtevaartingenieur. Welke vonk deed in Tensae de liefde voor de sterren, voor telescopen, raketten en satellieten ontbranden?

'Ik zat op een christelijke middelbare school. En de priesters daar gaven me de kans om eeuwenoude manuscripten in te kijken. Ethiopië heeft de oudste bijbels ter wereld, wist je dat? Ze zijn in Ge'ez, dat is een oude taal, die nog steeds bestaat. Ze wordt bijvoorbeeld nog in de liturgie gebruikt. Ik kan dat lezen en een beetje spreken. We maken daar gedichten mee, raadsels in rijmvorm eigenlijk, die de mensen doen nadenken, heel filosofisch. Maar goed, ik vond bij die astronomen heel wat 'funny facts'. Dat er 16 planeten zijn, dat de zon uit een heel klein dingetje is ontstaan, accurate beschrijvingen van het mechanisme van een maaneclips. Allemaal dicht bij wat we nu weten. Het drong tot mij door dat de NASA en Europa geen patent hebben op deze kennis, maar dat we in Afrika niet vooruit zijn gegaan en dat het aan ons, de Afrikaanse jeugd is om daar verandering in te brengen.'

De astrobus

Als ruimtewetenschapper in spe gaat het Tensae voor de wind. Hij is al regionaal coördinator voor de SGAC. De Space Generation Advisory Council is een niet-gouvernementele organisatie gelieerd aan de Verenigde Naties die wereldwijd in 165 landen jonge ruimtewetenschappers verenigt om het vreedzaam gebruik van ontdekkingen uit de ruimtevaart te ondersteunen. Als Tensae over zijn missie begint is hij niet te stuiten.

'Als vicepresident van de Mekelle branch van de Ethiopian Space Science Society (ESSS) heb ik aan heel wat projecten meegewerkt om de ruimtewetenschappen in mijn land te promoten. Een hele toffe was de 'astrobus'. Stel je voor, een bus met 20 wetenschappers erin, die het hele land afrijdt om op pleinen, op universiteiten en middelbare scholen jongeren kennis te laten maken de wonderen van het heelal. Een stad per dag. Jongeren naar de sterren leren kijken, maar ook: ze laten zien wat de impact van de ruimtewetenschap op hun dagelijks leven is: de gps in hun broekzak, waterfilters, rookmelders, noem maar op. Iedereen gebruikt het, maar als je het altijd moet importeren is het een dure zaak en blijf je afhankelijk. We willen startups promoten in Afrika om lokaal producten te ontwikkelen die ons vooruit kunnen helpen: home grown. Ruimtewetenschappen kunnen op termijn een gigantische impact hebben op de economie en het leven in Afrika.'

(Lees verder onder de foto's)

ICE Honours

Tensae is inmiddels weer in Addis Abeba, maar België en Thomas More hebben een speciaal plekje in zijn hart.

'Het begon allemaal voor mij in 2019 toen vijftien studenten van Thomas More in Mekelle waren voor Moonshot Ethiopië. [2] Ik was toen betrokken bij de voorbereiding, maar kon er tijdens die tien dagen dat ze daar waren, zelf niet bij zijn. Maar van onze directeur internationalisering mocht ik de Ethiopische poule van ICE Honours-studenten coördineren. We zijn met een student of twintig gestart en selecteerden een vijftal projecten met diverse doelstellingen, want dat is de bedoeling van ICE Honours: een project op poten zetten dat sociale impact heeft en waarbij je ondernemingszin, leiderschap en teamwork aan de dag moet leggen. Alles was klaar en toen kwam COVID. Mekelle University ging twee weken in lockdown en daarna werden de studenten naar huis gestuurd. Daardoor viel ons groepje uit elkaar want studenten die op het platteland wonen, hebben daar vaak geen internet of ze moeten gaan werken. Zelf heb ik gelukkig alle sessies kunnen volgen en het traject kunnen afwerken tot en met de presentatie. Samen met nog een andere student ​ ben ik dus honourproof bevonden. En nu maar hopen dat er een oplossing komt om mijn bachelor te kunnen afwerken en mijn honours degree op mijn CV te kunnen zetten. Twee of drie maanden. Meer heb ik niet nodig.'

Wij hopen voor Tensae dat zijn dromen uitkomen, dat hij zijn studies in vrede en veiligheid kan afwerken en dat hij ver mag reiken en ver mag kijken, tot voorbij de sterren, voor Ethiopië en voor Afrika.

(wm)

[1] Het conflict in Ethiopië is te complex om uit de doeken te doen binnen dit marges van dit verhaal. Deze analyse van de VRT verschaft alvast meer achtergrond en een beter inzicht in de oorzaken: https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2020/11/16/hoe-ethiopie-is-een-oorlog-terechtgekomen-is/

[2] ​ Thomas More en de universiteit van Mekelle werken al jaren samen. Ze wisselen docenten, en studenten uit en zetten samen onderzoeksprojecten op.

Get shit done and create impact? Geïnteresseerd in het ICE Honours-programma? Klik hier.

Ben je benieuwd naar de rest van het ICE Cube-aanbod, neem dan een kijkje op onze website www.thomasmore.be/ice-cube